Các loại cây phẩm màu tự nhiên được rửa sạch, giã nát và nấu kỹ sẽ cho ra các màu sắc đặc trưng. Gạo nếp vo, đãi sạch, ngâm vào những chậu nước màu từ 10 - 12 giờ. Trước khi đồ xôi, vớt gạo lên để ráo nước rồi cho vào chõ đồ khoảng 30 - 40 phút cho đến khi xôi chín; quá trình đồ xôi lửa phải đều, không bị khói. Gạo nếp Pì Pất đồ xôi thơm, dẻo, dù nóng hay nguội khi nắm chặt tay xôi sẽ không bị dính. Xôi chín được chia thành năm nắm, mỗi màu một nắm xếp lên mâm, lên mẹt ghép thành hình bông hoa năm cánh trông rất đẹp mắt. Theo quan niệm của người Tày, Nùng, mỗi màu đều có ý nghĩa khác nhau, mâm xôi ngũ sắc được tạo thành hình bông hoa năm cánh, tượng trưng cho âm dương, ngũ hành, biểu tượng của nhân sinh quan cao đẹp, hội tụ đầy đủ những giá trị văn hóa truyền thống và hiện đại.
Thông qua món xôi đặc biệt này, người Tày, Nùng thể hiện sự tôn kính đối với trời, đất, nước, thần linh, tổ tiên, cha mẹ và mong muốn vươn tới sự trọn vẹn, no đủ, hạnh phúc. Mặt khác, xôi ngũ sắc còn thể hiện sự đảm đang, khéo tay của người phụ nữ Tày, Nùng ở Cao Bằng.
Xôi ngũ sắc có mùi thơm khác biệt bởi hương nếp Pì Pất hòa trộn với mùi thơm của hoa “Bjoóc phón”, mùi hăng hăng của lá cây sau sau, mùi ngai ngái của cây chắm ché, mùi cay mát của lá gừng, lá dứa…, tất cả tạo nên một món xôi vừa đẹp mắt, vừa có mùi vị đặc trưng riêng của núi rừng Cao Bằng.
